Sinds kort staat hij weer aan de avondhemel: de geringde planeet Saturnus.

3 maart 2011

Als kind stond ik vaak te dromen voor de etalage van een opticien. Daarin stonden destijds vaak kleine telescoopjes, van het soort dat natuurliefhebbers gebruiken om vogels mee te bekijken. Met zo'n telescoopje, wist ik, zou ik de ring van Saturnus kunnen zien. Ze waren echter onbetaalbaar, zo'n 200 gulden. Lange tijd bleven die ringen een droom, tot ik voor mijn verjaardag van mijn vrouw een telescoop kreeg en Saturnus voor het eerst zelf zag: een flets geel bolletje, met een gekantelde, even fletsgele ring eromheen. De eerste aanblik was onvergetelijk. Het hele gezin moest naar buiten: kijk, Saturnus!

Door een grotere telescoop is te zien dat Saturnus meerdere concentrische ringen heeft, van elkaar gescheiden door donkere banen. Die banen zijn ontstaan doordat zich daar kleine manen bevinden, die alles wat ze in de weg komt opvegen. Saturnus heeft ruim zestig manen, waarvan de meeste en grootste zich buiten de ringen bevinden. De allergrootste, Titan, is bijna half zo groot als de aarde. Saturnus zelf is reusachtig, negen keer zo groot als onze planeet, maar bestaat grotendeels uit gas, zij het met een rotsachtige kern. Dat Saturnus toch zo klein lijkt, komt omdat hij wel tien keer zo ver van de zon staat als de aarde. Een koude boel daar, dus.

Om de ring van Saturnus te zien is tegenwoordig geen dure telescoop meer nodig. De Galileoscope, die in het jaar van de astronomie 2009 voor 30 euro op de markt werd gebracht om kinderen in ontwikkelingslanden in staat te stellen ook eens naar de sterren te kijken, volstaat. U hebt er wel een stevig statief bij nodig, het mini-statiefje dat erbij geleverd wordt is volkomen onbruikbaar. Daarnaast komt het aan op geduld en doorzettingsvermogen. Het scherpstellen van het ding gaat nogal stroef, zodat datgene waar u naar kijkt de neiging heeft voortdurend uit beeld te vliegen. Maar als hij eenmaal scherp staat kunt u 'm goed zien: de ring! Pìepklein, rekent u daar op, maar het gaat om het idee. Het internet staat vol met prachtige foto's van Saturnus, maar zelf zien is toch heel wat anders, al is het nog zo klein. Dat zoiets echt bestaat...

JdeH

Grote foto: NASA
Inzet links: aarde op dezelfde schaal
Inzet rechts: schets van Saturnus, zoals hij er ongeveer uitziet door de Galileoscope