Op 27 December 1984 werd in Allan Hills, Antarctica, een meteoriet gevonden die vrijwel zeker van Mars afkomstig was. De ingesloten gasbelletjes hadden namelijk dezelfde samenstelling als de door de Viking Landers onderzochte Mars-atmosfeer. Het brok steen werd geregistreerd als Allan Hills '84 001 of kortweg ALH 84001. In 1996 werden met behulp van een electronenmicroscoop structuren gevonden die werden geinterpreteerd als de fossiele resten van leven. Zo sterk was de overtuiging, dat de toenmalige president van de VS, Bill Clinton, hieraan een televisietoespraak wijdde. Maar naar aanleiding van verdere bestudering van de meteoriet keerde het tij volledig en lange tijd was de heersende overtuiging dat de aangetroffen structuren ook via puur chemische, levenloze processen konden ontstaan en dat de hypothese dat het hier om versteende resten van leven ging, ongegrond was. Recentlijk echter keerde het tij opnieuw richting leven, met goede argumenten.

27 januari 2010

Bron van de recente commotie is een artikel waarin de argumenten voor het langs chemische weg ontstaan van de aangetroffen strukturen systematisch en overtuigend onderuit worden gehaald. Ook de mogelijkheid dat de betreffende strukturen verontreinigingen zijn van aardse oorsprong, wordt uitgesloten, o.a. door duidelijk te maken hoe deze onlosmakelijk verweven zijn met de rest van de meteoriet.

Wil dit nu zeggen dat er leven is op Mars? Wel, de meteoriet is ca. 3.9 miljard jaar oud. Onderzoek door onder andere de Mars Reconnaissance Orbiter en de Mars Rovers levert sterke aanwijzingen dat Mars lang geleden oppervlakte-water kende. De aanwezigheid van oppervlakte-water is één van de belangrijkste voorwaarden voor het ontstaan van leven zoals wij dat kennen. Wat in ALH 84001 werd aangetroffen zijn de vermoedelijke sporen van nano-bacterieen. Nano-bacterieen zijn veel kleiner en primitiever dan gewone bacterieen en of ze als leven moeten worden beschouwd is omstreden.

Aardse nano-bacterieen bevatten volgens recente onderzoeken geen DNA. Wel kunnen ze zichzelf vermenigvuldigen, net als de zogeheten Prionen, de zelf-replicerende (zelf-"kopierende") eiwitten die als veroorzaker van de ziekte van Creutzfeldt-Jacob (gekke koeien ziekte) worden gezien. Dergelijke zichzelf replicerende strukturen blijken onderworpen te zijn aan mutaties (toevallige wijzigingen) en natuurlijke selectie (survival of the fittest) en kunnen daarom evolueren (zich aanpassen en ontwikkelen), een belangrijke, door Darwin aan het licht gebrachte, eigenschap van al het leven.

Het lijkt me te beperkt de aanwezigheid van DNA als voorwaarde te stellen voor het als levend bestempelen van iets. DNA is maar één van de mogelijke oplossingen van het probleem van het verkrijgen van autonome ontwikkeling door natuurlijke selectie. Aan de andere kant, van de merken pindakoekjes overleven ook degene die het best zijn aangepast aan de smaak van de mens, maar dat maakt ze nog niet levend. De definitie van leven is een lastige zaak. Als de nano-bacterieen op Mars een aantal miljarden jaren de kans hebben gekregen te evolueren, kan er heel wat uit voortgekomen zijn. Als dat zo is, is het leven misschien bij het uitdrogen van het Mars oppervlak ondergronds gegaan. Spleten en kloven zijn daarom interessant bij het zoeken van een landingsgebied voor het Mars Science Laboratory.

JdeH

Foto's: NASA. Links de hele meteoriet (het kubusje ernaast is 1 cm hoog), rechts een microscopisch detail.