Vijf maanden geleden werd waarnemingssatelliet Kepler gelanceerd. Inmiddels bevindt Kepler zich op zo'n vijftien miljoen kilometer van de aarde en zijn de wetenschappelijke waarnemingen begonnen. Kort voor dat moment, tijdens het verzamelen van testgegevens, liet Kepler al zien wat hij waard is.

8 augustus 2009

Planeten buiten ons zonnestelsel worden exoplaneten genoemd. Ze draaien niet om de zon (onze ster) maar om andere sterren. Ze zijn te detecteren doordat ze het licht van hun ster een beetje verzwakken als ze er voor langs draaien. Om voldoende zekerheid te hebben bij het waarnemen van een exoplaneet wil men hem tenminste drie keer voor z'n ster zien langsdraaien. Aardachtige planeten doen ongeveer een jaar over een rondje om hun ster, net als de aarde. Dit komt omdat ze per definitie ongeveer even zwaar als de aarde zijn en ongeveer even ver van hun ster staan. Het interessante van aardachtige planeten is de mogelijkheid van leven. Met een aardachtig gewicht en een aardachtige baan is vloeibaar water op het planeetoppervlak mogelijk en een atmosfeer vergelijkbaar met de onze. Maar helaas duurt het dus minimaal drie jaar voordat men de aanwezigheid van zo'n planeet met voldoende zekerheid kan bevestigen.

Met enige spanning werd afgewacht of de nauwkeurigheid en gevoeligheid van Kepler's lichtdetectoren onder de werkelijke, barre omstandigheden die in de ruimte heersen, voldoende zouden zijn voor zo'n ontdekking. Welnu, dat blijkt zo te zijn. Men heeft namelijk schijngestalten van een al bekende exoplaneet waargenomen en een bedekking van die planeet door z'n ster. Om deze prestatie op waarde te kunnen schatten dient men te bedenken dat Kepler ontworpen is om te vast te stellen of een planeet voor een ster langsdraait. Het zeer felle sterlicht wordt dan voor een klein deel tegengehouden. Ditmaal draaide de planeet echter achter de ster langs en werd dus niet het licht van de ster zelf, maar het veel zwakkere door de planeet weerkaatste licht tegengehouden. Iets vergelijkbaars geld bij schijngestalten (zoals onze maan ook heeft). Als een planeet door z'n ster van opzij wordt belicht, is slechts de helft zichtbaar, de andere helft bevindt zich in de schaduw. Ook hier gaat het, net als bij de schijngestalten van de maan, weer om het weerkaatste licht.

De planeet in kwestie is reusachtig vergeleken bij de aarde, staat vlak bij z'n ster en doet geen jaar, maar slechts twee dagen over een omloop. Maar de gemeten helderheidsvariaties liggen in de zelfde orde van grootte als die welke te verwachten zijn als een aardachtige planeet voor z'n ster langsdraait. Het lijkt erop dat Kepler berekend is op z'n taak. Nu maar afwachten.

• Het sterrenbeeld Zwaan, waarin zich het waarnemingsveld van Kepler bevind, staat vanavond om 23:00 hoog aan de oostelijke hemel.
• Het zoekkaartje bij astro-blog 20 geeft aan om welk gebied aan de nachthemel het gaat. De Zomerdriehoek is daar met rood aangegeven.
• Basis voor uw zoektocht is net als de vorige keer weer die Zomerdriehoek, met name het gebied tussen de ster Deneb van sterrenbeeld Zwaan en de ster Wega van sterrenbeeld Lier.

Met het blote oog is in dat gebiedje eigenlijk niks bijzonders te zien. Met een fantasievol geestesoog echter des te meer. Daar staart een van de meest gevoelige instrumenten die de mensheid ooit heeft ontworpen onafgebroken in de ruimte te staren, zonder ook maar een keer met de ogen te knipperen. Probeer ook de andere sterren van sterrenbeeld Zwaan terug te vinden. Zo wordt de nachthemel u op den duur vertrouwd.

JdeH

Afbeeldingen: NASA