Astro-blog 31: Astronomie en astrologie

Astrologie is het oude geloof in een samenhang tussen de stand van de hemellichamen en het menselijk lot. Astronomie is de wetenschap van het heelal als natuurkundig verschijnsel. Hoe van 't één 't ander kwam.

24 juni 2009

's Ochtends om 5:00 uur staan aan de oostelijke hemel nog steeds Venus en Mars vlak bij elkaar. Op het zelfde tijdstip vallen aan de zuidelijke hemel de posities van Jupiter en Neptunus vrijwel samen. Beide planetenparen staan zo'n twee vuistbreedten op armlengte afstand boven de horizon. Astronomen vinden daar niet veel van. Een kwestie van rondjes draaien op het zelfde circuit en elkaar af en toe inhalen. Amateurastronomen vinden zo'n samenstand wel leuk, vanwege de plaatjes die het oplevert. Astrologen kennen betekenissen toe aan dit soort hemelverschijnselen. Ik heb niet veel met astrologie, daar zal ik maar niet omheen draaien. De menselijke behoefte aan zekerheid en voorspelbaarheid zit echter diep en het verschijnsel astrologie sluit aan bij die behoefte. Want voorspelbaar zijn ze, de hemelverschijnselen. Je kunt er de klok op gelijkzetten.

Het begon allemaal met de goden. Ziekte en gezondheid, vernietigende bliksem en levenbrengende regen, plagen en overvloed, het kwam allemaal uit de lucht vallen. Het gedrag van de natuur leek chaotisch en men ging op zoek naar oorzaken en vooral: beheersing. Goden boden ook wat betreft dit laatste goede perspektieven. Men kon er immers aan offeren om ze gunstig te stemmen. Vaak werden goden geassocieerd met hemellichamen. De Egyptische zonnegod Ra is daar het bekendste voorbeeld van. Piramides en de tunnels daarin zijn vaak op hemellichamen uitgelijnd. Toch was de oorspronkelijke Egyptische cultuur niet de rijke bron van astronomische kennis waarvoor zij soms wordt gehouden. Er werden wel verschijnselen vastgelegd, maar voorspelling van hemelverschijnselen was rudimentair. Dat veranderde pas na zo'n vierduizend jaar, toen in de laatste eeuwen voor Christus Griekse invloeden hun stempel op Egypte begonnen te drukken. Latere Arabische invloeden waren van nog grotere betekenis.

Via het geloof in goden en identificatie van bepaalde goden met hemellichamen werd uiteindelijk de astrologie geboren. De goden raakten na verloop van vele eeuwen uit de belangstelling, maar vanwege de grote voorspelbaarheid bleef men betekenis hechten aan de stand van hemellichamen, ook al staken daar nu geen goden meer achter. Ingewikkelde verklaringen over hoe die verre, nietige stipjes het leven op aarde konden beinvloeden zagen het daglicht. Tot op de dag van vandaag worden daar mouwen aan gepast. Als astronomie-liefhebber slaak ik wel eens een zucht als iemand astrologie en astronomie weer eens door elkaar gooit. Maar, eerlijk is eerlijk, astronomie heeft z'n bestaan aan de astrologie te danken. Vanwege de astrologie ging men op zoek naar wetmatigheden in de bewegingen van de hemellichamen. Grote astronomen verdienden vaak de kost met astrologische voorspellingen. Machthebbers was het wat waard om te weten hoe de volgende oorlog zou uitpakken. Als astronoom hoefde je geen gespleten persoonlijkheid te hebben om je met beiden bezig te houden, geloof en wetenschap liepen vaak door elkaar. Mensen dachten anders dan nu. Hoewel, als het aantal astrologie-rubrieken een maatstaf is...

JdeH

Foto: Piramide van Gizeh