Astro-blog 26: Chara, grieks voor: vreugde

De ster Chara lijkt als twee druppels water op onze zon. Alleen bestaat hij al 2 miljard jaar langer.

1 mei 2009

Op de dag dat ik deze blog schrijf, één dag na koninginnedag, vraag ik me even af hoe relevant het nu eigenlijk is, zo'n verhaal over de sterren. Is het heelal een soort sprookje, om af te leiden van de rauwe aardse werkelijkheid? Toch niet. Er is geen reden om aan te nemen dat eventuele andere heelalbewoners allemaal engeltjes zijn. Als er andere intelligente wezens zijn in het heelal, dan maken ze net als wij een ontwikkeling door. De ontwikkelingsweg van de mensheid leidde langs hoge toppen en inktzwarte dalen. Hoe zou de mensheid eruit zien over 2 miljard jaar? Hopelijk weet de idee "één wereld of géén wereld" zich uiteindelijk in de genen van onze evolutionaire erfgenamen te nestelen. Misschien, als u één dezer dagen een keertje naar Chara kijkt, hebt u inderdaad een vreugdevolle wereld in het oog.

U vindt Chara als volgt:

  • Kijk op een heldere avond om 22:30 uur recht naar boven. Daar staat het steelpannetje van de Grote Beer, in bovenstaande afbeelding aangegeven met groene lijnen.
  • Vorm een gelijkzijdige driehoek tussen het uiteinde van de steel, de aanhechting van de steel aan de pan en een onooglijk sterretje dat deel uitmaakt van het sterrenpaar Jachthonden (Canes Venatici), in de afbeelding aangegeven met een enkele groene lijn. De linker felle ster heet Cor Caroli. Maar het gaat om de rechter, Chara. Als u goed kijkt, ziet u dat hij geelachtig is, inderdaad net als onze zon.
  • Last van lichtvervuiling of van de maan? Zelfs de meest eenvoudige(1) verrekijker doet hier wonderen.

Astronomen hebben al enige jaren belangstelling voor Chara. In 2006 kenschetste astronome Margaret Turnbull deze ster als dè topkandidaat voor het zoeken naar buitenaards leven. Chara is nog geen doelwit geweest bij de zoektocht naar planeten buiten ons zonnestelsel (exoplaneten). Satelliet Kepler onderzoekt om technische redenen een ander gebied en vanaf de aarde waren aardachtige exoplaneten met aardachtige banen tot nu toe helemaal niet waar te nemen. Ook observaties vanaf de aarde maken echter een snelle ontwikkeling door en het moment dat we aanwezigheid van aardachtige planeten bij sterren als Chara betrouwbaar kunnen vaststellen laat vermoedelijk niet meer dan een paar jaar op zich wachten.

Chara staat "maar" zevenentwintig lichtjaar(2) van ons af en is desondanks een zwak sterretje. De meeste sterren zijn onvergelijkelijk veel verder en groter. Gezien vanaf een planeet bij Chara zou onze zon er net zo onooglijk uitzien. In gedachten zie ik een wezen met 2 miljard jaar ontwikkelingsvoorsprong moeiteloos meelezen met de letters die op mijn beeldscherm verschijnen: "Weet je wat het is, ze moeten er daar onder de zon toch echt zelf achter komen, anders geloven ze 't nooit..."

JdeH

(1) Bij individuele sterren zoals Chara helpt een verrekijker op een merkwaardige manier. Meestal is de grootte van de voorste lenzen van belang, maar hier niet. Het gaat om de vergroting. Een kijker met een vergroting van slechts 5x vergroot het schijnbare oppervlak van de achtergrond al 25x. Een gelijke hoeveelheid storend strooi- of maanlicht wordt dus over een veel groter oppervlak uitgesmeerd. Voor de sterren zelf geldt dat niet, het blijven puntjes. Al vergroot u ze honderden malen, hun licht wordt niet over een groter oppervlak uitgesmeerd. De helderheid van de achtergrond (uitgesmeerd) neemt dus af ten opzichte van de helderheid van de sterren (niet uitgesmeerd): Het is alsof u onder een donkerdere hemel staat. Zelfs een bescheiden toneelkijker laat dit effect overduidelijk zien en toont u Chara moeiteloos vanuit een met straatlantaarns verlichte voorstad. Voor uitgebreide objecten zoals nevels gaat deze vlieger helaas niet op. Hun schijnbare oppervlak wordt meevergroot met de achtergrond en het effect van lichtvervuiling blijft onverminderd aanwezig.

(2) Een lichtjaar is de afstand die licht in een jaar aflegt. Per seconde is dat 300.000 km. Als u dit getal vermenigvuldigt met het aantal seconden in een jaar, komt u op 10.000.000.000.000 km. Chara staat dus 270.000.000.000.000 km van ons vandaan, 270 x miljoen x miljoen km. Kosmisch gezien is dit in de achtertuin.