Even de natuur in? Kijk vanavond als het helder is, eens naar boven. Astro-blog houdt u op de hoogte van wat er zoal te zien is.

6 november 2008

Een heel erg "Zen" manier om u bij het heelal betrokken te voelen is het maken van astro-schetsen. Naast de basisbenodigdheden uit de vorige astro-blog (verrekijker, tuinstoel, warme jas) hebt u nodig:

• Een hoofdlampje, rood zodat het niet verblindt.
• Een wit kleurpotlood (liefst aquarel), een puntenslijper, een gommetje en een propje tissue om het potlood eventueel wat uit te wrijven.
• Mat, stevig, diepzwart tekenpapier, sommige fotoalbums voldoen uitstekend.

De schets in de inzet van bovenstaande foto is met deze hulpmiddelen gemaakt tijdens een heldere nacht op een eenzaam, donker aardappelveldje ergens in Zeeland. Als ik ernaar kijk kan ik die ervaring zo weer terughalen en dat is nu precies de charme van het schetsen.

De langwerpige vage vlek op de schets is de Andromedanevel, een sterrenstelsel zoals onze eigen melkweg, ook met miljarden sterren. Wie naar de Andromedanevel kijkt, kijkt terug naar een tijd dat de mens nog niet bestond: Het licht dat u bereikt vertrok 2.500.000 jaar geleden. Elke seconde legde het 300.000 km af. En nu treft het uw ogen. Het beroert uw bewustzijn en misschien vindt het door uw vingers z'n weg naar het papier. Welkom...

Wat nuchtere feiten: Het heelal zet uit, in razend tempo. De meeste sterrenstelsels verwijderen zich sneller van ons vandaan dan we vermoedelijk ooit zullen kunnen reizen. De Andromeda nevel is echter een uitzondering. Hij staat zo "dichtbij" onze eigen melkweg, dat hij onder invloed van de zwaartekracht met zo'n 120 km per seconde op ons af komt. U kunt nog wel even eten voor u uw koffer pakt, een eventuele botsing valt op z'n vroegst over een paar miljard jaar te verwachten.

Op die manier worden grote melkwegstelsels gevormd: Kleinere melkwegstelsels botsen op elkaar en voegen zich samen. Het heelal klontert, als het ware. Het begon in een onwaarschijnlijke toestand, als een gladde saus. Waarom was het niet aan het begin al geklonterd zoals kaassaus uit een pakje? Deze vraag is gek genoeg dezelfde vraag als de vraag waarom de tijd één kant op lijkt te stromen, en nooit terug. Ik ga u niet proberen dat uit te leggen, omdat ik het zelf maar half snap (zie leestip onderaan). Snappen hoe de werkelijkheid in elkaar zit is één kant van de medaille. De andere kant is verwondering. Wie het plezier van de verwondering zoekt, hoeft alleen maar te kijken.

Zo vindt u de Andromeda nevel (aangeduid met M31 in de foto):

• Zoek een donkere waarneemplek, minstens 10 km verwijderd van steden, snelwegen en kassen.
• Vind het W-vormige sterrenbeeld Cassiopeia aan de hemel zoals beschreven in de vorige astro-blog.
• De scherpste punt van de W wijst ongeveer naar de heldere ster Mirach uit het sterrenbeeld Andromeda. Volg de lange rode lijn uit de bovenstaande foto. De afstand tussen de punt van de W en de ster Mirach is ongeveer twee vuistbreedten op een armlengte afstand.
• Volg dan de twee kortere rode lijnen tot het onderste rood omcirkelde sterretje uit de foto.
• De twee rood omcirkelde sterren uit de foto zijn dezelfde als de rood omcirkelde sterren uit de ingezette schets.

Op de schets is de Andromeda nevel kleiner dat de ovaal op de foto bij gelijke schaal zou zijn. Dit komt omdat de buitengebieden van de nevel door de verrekijker niet zichtbaar waren. Met het blote oog ziet u zelfs alleen maar het "felle" centrale lichtvlekje. Bij een 7 x 35 verrekijker beslaat het zichtbare deel van de Andromedanevel ongeveer 1/3 van het beeldveld.

Woont u in een dorp of buitenwijk? Dan kunt u met de verrekijker waarschijnlijk toch net het centrale lichtvlekje zien. Met het blote oog ziet u dan waarschijnlijk niets. Mocht u over een paar maanden een weekje richting hooggebergte gaan, dan kunt u het verschil zien tussen donker en Donker, en blijkt de Andromeda nevel groter dan u misschien had gedacht. Vergeet niet uw verrekijker mee te nemen!

JdeH

Leestip voor doorbijters: De ontrafeling van de kosmos (Brian Greene). Dit uitstekende boek vertelt u waar de klok zo ongeveer hangt. Voor wie nieuwsgierig is naar de klepel zit er niks anders op dan de toren van de wiskunde te beklimmen. U vindt mij zittend op de vijfde tree.